Η εργατική
Αγαπημένο μου ημερολόγιο,
Θυμάμαι το μουσικό παραμύθι «η συνέλευση των ζώων» και συγκεκριμένα το απόσπασμα που αναφέρεται στη μέλισσα και μιλά για τα χαρίσματά της.
Μέλισσα κυρ μέλισσα
θυμάρι και λουλούδια
φίλησα και γέμισα
τον κάμπο με τραγούδια
Του κόσμου όλες τις χαρές
εγώ μόνο γνωρίζω
ευωδιές και χρώματα
το σώμα μου τυλίγω.
Ακούστε το τραγούδι στο 16:20 λεπτό, στο παρακάτω βίντεο (Περικλή Κοροβέση, Γιώργου Κουρουπού, Τραγούδι: Σπύρος Σακκάς).
Η κοινωνία των μελισσών και η σπουδαιότητά τους παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον.
Υπάρχει πλούσιο υλικό στο διαδίκτυο που μας δίνει πολλές πληροφορίες. Εκτός από την περιγραφή των μελισσών, τη μορφολογία του σώματός τους και τον κύκλο της ζωής τους έχει ιδιαίτερη αξία να δούμε και την συμβολή τους στην οικολογία γενικά αλλά και στη ζωή των άλλων έμβιων όντων. Επίσης η κοινωνική τους οργάνωση είναι άξια θαυμασμού για τον ευφυή τρόπο που εργάζονται και ζουν αλλά και τα προϊόντα που παράγουν είναι τόσο χρήσιμα. Ενδιαφέρον έχουν τα παρακάτω βίντεο.
Η μέλισσα στη μυθολογία
Ήταν αδελφή της Αμάλθειας, τροφός του Δία, στο σπήλαιο της Ίδης στην Κρήτη και κόρη του βασιλιά της Κρήτης, Μελισσέα.
Οι μέλισσες στην αρχαιότητα
Ο Αρισταίος αναφέρεται ως ο πρώτος μελισσοκόμος πριν από 10.000 χρόνια. Στους πάπυρους της Αιγύπτου πριν από 3.500 χρόνια αναφέρεται ως θεραπευτικό μέσο. Οι Αιγύπτιοι μάλιστα το πρόσφεραν στους θεούς τους ως πολύτιμο δώρο αφοσίωσης και εξευμενισμού.
Η ζωή παρατείνεται όταν υπάρχει μέλι και γάλα στην καθημερινή δίαιτα αναφέρεται στο βιβλίο της ζωής των Ινδών. Το νέκταρ αποτελούσε την τροφή και των αθάνατων ολύμπιων θεών.
Ο Αριστοτέλης πρώτος ασχολήθηκε επιστημονικά με τις μέλισσες γύρω στο 300 π. Χ. στην «Ιστορία των Ζώων». Την εποχή εκείνη ο Υμηττός ήταν το ιερό βουνό των μελισσουργών και το θυμαρίσιο μέλι του ήταν γνωστό και πέρα από τα σύνορα της Ελλάδας.
Ο Ιπποκράτης στην αρχαία Ελλάδα συνιστούσε το μέλι για πολλές ασθένειες.
Ο Διογένης έγραφε ότι οι ηλικιωμένοι που τρώνε μόνο μέλι και ψωμί ζουν πάρα πολλά χρόνια.
Ο Δημόκριτος από τα Άβδηρα έζησε 109 χρόνια γιατί, όπως έλεγε:« Μέλι μέσα, λάδι απ' έξω».
Η μέλισσα ήταν ιερή και σύμβολο ευφράδειας.
Οι Ρωμαίοι χρησιμοποιούσαν το μέλι στην πληρωμή των φόρων τους αντί για χρυσό.
Στην αρχαιότητα το καλύτερο μέλι το παρήγαγε η Αττική και η Κάλυμνος.
Το μέλι κι άλλες ιστορίες
Η Κλεοπάτρα, βασίλισσα της Αιγύπτου, χρησιμοποιούσε το μέλι για την περιποίησή της.
Ο Μέγας Αλέξανδρος όταν πέθανε τοποθετήθηκε σε μέλι για να διατηρηθεί πολύ καιρό, λέει η παράδοση.
Στα μοναστήρια κατά τη βυζαντινή εποχή το μέλι ήταν μέρος της διατροφής τους.
Οι μέλισσες και τα μελίσσια
Είναι έντομα και ανήκουν στα υμενόπτερα.
Μαζί με τους μεταξοσκώληκες είναι τα μοναδικά εξημερωμένα έντομα.
Υπάρχουν 20.000 διαφορετικά είδη μελισσών.
Η κοινωνία των μελισσών αποτελείται από τη βασίλισσα, τις εργάτριες και τους κηφήνες.
Ο ρόλος της βασίλισσας είναι να γεννά αυγά και παρά το όνομά της ούτε κυβερνά ούτε επιβάλλεται.
Οι εργάτριες την ταΐζουν κατευθείαν στο στόμα. Κάνουν όλες τις δουλειές μέσα κι έξω από την κυψέλη. Οι κηφήνες παράγουν θερμότητα και ζεσταίνουν το γόνο, αερίζουν την κυψέλη το καλοκαίρι κουνώντας τα φτερά τους. Διαμοιράζουν το νέκταρ και γονιμοποιούν τη βασίλισσα. Ο ρόλος τους είναι σημαντικός λοιπόν και ίσως δεν ισχύει αυτό που πιστεύουμε ότι είναι οι τεμπέληδες εραστές.
Οι μέλισσες γνωρίζουν το καλό νέκταρ των λουλουδιών και είναι ευάλωτες στα εντομοκτόνα.
Συλλέγουν το μέλι από το πιο κοντινό και γλυκό λουλούδι. Έχουν μια καταπληκτική ικανότητα να χρησιμοποιούν τον ήλιο ως πυξίδα και να βρίσκουν τη θέση του ακόμα και τις συννεφιασμένες μέρες.
Οι μέλισσες έχουν ένα ενσωματωμένο ρολόι, που είναι συγχρονισμένο με την ώρα που τα λουλούδια εκκρίνουν νέκταρ. Έτσι, φτάνουν στο κατάλληλο λουλούδι την κατάλληλη στιγμή.
Οι εχθροί του μελισσιού
Πρώτα απ' όλα εχθρός του μελισσιού ήταν ο ίδιος ο άνθρωπος από τα παλιά χρόνια.
Οι ουσιαστικοί εχθροί όμως ήταν οι σφήκες. Άλλος εχθρός του μελισσιού ήταν ο σκώρος, μια μικρή πεταλούδα που γεννάει αυγά και γίνεται μια κάμπια που τρώει το μέλι και τα πάντα μέσα από το μελίσσι. Άλλος εχθρός του μελισσιού είναι ο μελισσοφάγος(πουλί), αλλά και τα ποντίκια.
Η μέλισσα στην τέχνη
Η μέλισσα είναι ένα έντομο που έχει εμπνεύσει
τον άνθρωπο με πολλούς τρόπους.
Ποίηση
«Το 'να χέρι μου κρατεί μέλισσα θεόρατη», Ο. Ελύτης.
«Κι άσπρα, γαλάζια, κόκκινα καλούν χρυσό μελίσσι», Δ. Σολωμός.
Λογοτεχνία
«Μέλισσα» τίτλος θεατρικού έργου του Καζαντζάκη.
Ο Μ. Λουντέμης ονόμασε Μέλιο τον βασικό ήρωα σε μυθιστόρημα.
Πολλά παιδικά βιβλία με ήρωες μέλισσες κυκλοφορούν.
Τηλεόραση
«Μάγια, η μέλισσα», σειρά κινουμένων σχεδίων.
Μουσική
«Μελισσάνθης» κύκλος τραγουδιών του Μ. Χατζηδάκη.
«Με μέλι το μοιράνανε», με τη Μελίνα Κανά.
«Θα πάρω κι εγώ απ' τη Μελίνα μέλι».
με τη Μελίνα Τανάγρη.
Το κερί
Το κερί είναι βασικό υποπροϊόν της μελισσοκομίας
Ξεκινούσε μετά το στύψιμο της κηρήθρας με το χέρι κι έτσι έβγαινε το μέλι.
Το κερί χρησιμοποιείται για κατασκευή κέρινων ομοιωμάτων, όπως στο Μουσείο «Μαντάμ Τυσσώ» και στο «Μουσείο Βρέλλη».
Η μελισσοκομία
Η μελισσοκομία έχει ιστορία που χάνεται στο χρόνο. Η μελισσοκομία είναι η καλλιέργεια αποικιών μελισσών. Η κυψέλη είναι το πιο αντιπροσωπευτικό αντικείμενο. Στα πιο παλιά χρόνια δεν υπήρχε η μελισσοκομία ως επάγγελμα. Δεν υπήρχε ο επαγγελματίας μελισσοκόμος. Ο αγρότης ήταν εκείνος που ασχολούνταν με την μελισσοκομία. Η παράδοσή της πήγαινε από τους γονείς στα παιδιά.
Η μέλισσα το μέλι και η φύση
Για να πούμε ότι ένα μέλι είναι καλής ποιότητας πρέπει να δούμε κάποιους παράγοντες που επηρεάζουν την ποιότητά του. Μερικοί είναι:
Η φύση του εδάφους.
Τα είδη φυτών απ' όπου συλλέγουν οι μέλισσες το νέκταρ και το μελίτωμα.
Το είδος των μελισσών.
Η φυσική κατάσταση του μελισσιού.
π.χ. το θυμάρι είναι μόνο μια εποχή και το μέλι από θυμάρι βγαίνει τον Αύγουστο. Τις άλλες εποχές τα μελίσσια έβοσκαν σε άλλα λουλούδια ανάλογα με την περιοχή.
Ο άνθρωπος και οι μέλισσες
Υπήρχε δέος και σεβασμός από τον άνθρωπο για τις μέλισσες.
Η σχέση ανθρώπου και μέλισσας έχει βαθιές ρίζες.
Ας σκεφτούμε ότι το μέλι το είχαν για εμπορικές συναλλαγές. Ήταν πολύτιμη τροφή και θεραπευτικό μέσο.
Οι μέλισσες έκαναν το κερί για τον άγιο. Το μελίσσι ήταν ένας χώρος που ήθελε προσοχή.
Έπρεπε να πάρουν προφυλάξεις.
Υπήρχε πάντα το κακό μάτι. Το μελίσσι ήταν ιερό.
Αν κάποιον μελισσοκόμο τον τσιμπούσε η μέλισσα, δεν έπρεπε να βλασφημήσει. Έλεγαν «ευλογημένη με τσίμπησες πάλι!».
Θεραπευτική αξία του μελιού
Το μέλι περιέχει συστατικά που του δίνουν ιατρικές ιδιότητες. Είναι τονωτικό, έχει αντισηπτικές ιδιότητες, αυξάνει το ρυθμό λειτουργίας της καρδιάς, μειώνει προβλήματα έλκους στο στομάχι, ανακουφίζει από την αυπνία, τη δυσκοιλιότητα, τους πονόλαιμους και γενικά συμβάλλει στην καλή λειτουργία του οργανισμού.
Έχει αντιμικροβιακή δράση και εμποδίζει την ανάπτυξη των βακτηρίων και άλλων παθογόνων οργανισμών. Τα παιδιά που τρέφονται με μέλι είναι πολύ πιο αναπτυγμένα από αυτά που τρέφονται με ζάχαρη.
Οι χοροί της μέλισσας
Μεταδίδουν πληροφορίες μεταξύ τους για την ύπαρξη και τη θέση της τροφής τους με μια γλώσσα χορού. Πρώτοι οι Έλληνες ανακάλυψαν αυτή τη συμπεριφορά εδώ και δύο χιλιάδες χρόνια, χωρίς να μπορέσουν, όμως, να καταλάβουν τη σημασία που είχαν αυτοί οι χοροί. Ο Γερμανός βιολόγος, Frisch,που πήρε νόμπελ βιολογίας το 1972, μελέτησε τη συμπεριφορά τους και κατέληξε σε δύο είδη χορού.
«Κυκλικός χορός», όταν η τροφή είναι σε απόσταση μικρότερη από 25 μέτρα από την κυψέλη.
«Χορός της κοιλιάς», που έχει σχήμα 8 αν η απόσταση είναι μεγάλη.
Ας παίξουμε τώρα λίγο να ξεκουραστούμε!