Του γιοφυριού της Άρτας

Δημοτικό τραγούδι

Αγαπημένο μου ημερολόγιο,

Ύστερα από τις προηγούμενες αναρτήσεις για τον ποταμό Άραχθο και το Γεφύρι της Άρτας δεν θα μπορούσα να παραλείψω το  τραγούδι σχετικά μ' αυτό. Η θεμελίωση του γεφυριού της Άρτας, ένα έργο τόσο δύσκολο και θαυμαστό για την εποχή του, έδωσε την έμπνευση να γραφτεί το παρακάτω δημοτικό τραγούδι.

Του γιοφυριού της Άρτας

Σαράντα πέντε μάστοροι κι εξήντα μαθητάδες

γιοφύρι εθεμέλιωναν στης Άρτας το ποτάμι.

Ολημερίς το χτίζανε, το βράδυ εγκρεμιζόταν.

Μοιριολογούν οι μάστοροι και κλαιν οι μαθητάδες:

«Αλίμονο στους κόπους μας, κρίμα στις δούλεψές μας,

ολημερίς να χτίζουμε, το βράδυ να γκρεμιέται!»

Πουλάκι εδιάβη κι έκατσε αντίκρυ στο ποτάμι,

δεν εκελάηδε σαν πουλί, μηδέ σαν χελιδόνι,

παρά εκελάηδε κι έλεγε, ανθρωπινή λαλίτσα:

«Α δε στοιχειώσετε άνθρωπο, γιοφύρι δε στεριώνει·

και μη στοιχιώσετε ορφανό, μη ξένο, μη διαβάτη,

παρά του πρωτομάστορα την όμορφη γυναίκα,

πάρχεται αργά τ' αποταχύ* και πάρωρα* το γιόμα».

Τ' άκουσ' ο πρωτομάστορας και του θανάτου πέφτει.

Πιάνει, μηνάει της λυγερής με το πουλί τ' αηδόνι:

Αργά ντυθεί, αργά αλλαχτεί, αργά να πάει το γιόμα,

αργά να πάει και να διαβεί της Άρτας το γιοφύρι.

Και το πουλί παράκουσε κι αλλιώς επήγε και είπε:

«Γοργά ντύσου, γοργά άλλαξε, γοργά να πας το γιόμα,

γοργά να πας και να διαβείς της Άρτας το γιοφύρι».

Να τηνε κι εξανάφανεν* από την άσπρη στράτα.

Την είδε ο πρωτομάστορας, ραγίζεται η καρδιά του.

Από μακριά τους χαιρετά κι από κοντά τους λέει:

«Γεια σας, χαρά σας, μάστοροι και σεις οι μαθητάδες,

μα τι έχει ο πρωτομάστορας κι είναι βαργωμισμένος*;

-Το δαχτυλίδι τόπεσε στην πρώτη την καμάρα,

και ποιος να μπει και ποιος να βγει το δαχτυλίδι νά βρει;

- Μάστορα, μην πικραίνεσαι κι εγώ να πά' σ' το φέρω,

εγώ να μπω, κι εγώ να βγω, το δαχτυλίδι νά βρω».

Μηδέ καλά κατέβηκε, μηδέ στη μέση επήγε·

«Τράβα, καλέ μ', τον άλυσο, τράβα την αλυσίδα,

τι όλον τον κόσμο ανάγειρα και τίποτες δεν ήβρα».

Ένας πιχάει* με το μυστρί*, κι άλλος με τον ασβέστη,

παίρνει κι ο πρωτομάστορας και ρίχνει μέγα λίθο.

«Αλίμονο στη μοίρα μας, κρίμα στο ριζικό* μας !

Τρεις αδερφάδες είμαστε, κι οι τρεις κακογραμμένες,

η μια 'χτισε το Δούναβη, κι η άλλη τον Αφράτη*,

κι εγώ η πλιο στερνότερη* της Άρτας το γιοφύρι.

Ως τρέμει το καρυόφυλλο*, να τρέμει το γιοφύρι,

κι ως πέφτουν τα δεντρόφυλλα, να πέφτουν οι διαβάτες.

-Κόρη, το λόγον άλλαξε κι άλλη κατάρα δώσε,

πόχεις μονάκριβο αδερφό, μη λάχει* και περάσει».

Κι αυτή το λόγον άλλαξε κι άλλη κατάρα δίνει.

«Αν τρέμουν τ' άγρια βουνά, να τρέμει το γιοφύρι,

κι αν πέφτουν τ' άγρια πουλιά, να πέφτουν οι διαβάτες,

τι έχω αδερφό στην ξενιτιά, μη λάχει και περάσει».

(Κερκυραϊκή παραλλαγή, από την έκδοση του Νικόλαου Γ. Πολίτη, Εκλογαί από τα τραγούδια του ελληνικού λαού, 1914)

αποταχύ: νωρίς το πρωί

πάρωρα: πριν από την ώρα

εξανάφανεν: φάνηκε να έρχεται

βαργωμισμένος: στεναχωρημένος

πιχάει: σοβατίζει (στρώνει) τη λάσπη

μυστρί: τριγωνικό εργαλείο των χτιστών

ριζικό: μοίρα

Αφράτη: Ευφράτης ποταμός

η πλιο στερνότερη: η πιο μικρή

καρυόφυλλο: το φύλλο της καρυδιάς

μη λάχει: μην τύχει

Σε ποια κατηγορία ανήκει;

Το τραγούδι είναι δημοτικό και συγκεκριμένα λέγεται παραλογή.

Αυτό σημαίνει παιδιά ότι είναι ένα τραγούδι με πολλούς στίχους που αφηγείται μια ιστορία που είναι πλαστή (φτιαχτή) με μαγικά στοιχεία, ολοκληρωμένη και το τέλος της είναι δραματικό.

Ποιο είναι το θέμα του τραγουδιού;

H ανάγκη να θυσιαστεί η γυναίκα του πρωτομάστορα για να στεριώσει το γεφύρι για όλους τους ανθρώπους. Ωστόσο ο πρωτομάστορας θυσιάζει την δική του ευτυχία και της γυναίκας του.

Πώς φαίνεται η δυσκολία να θεμελιωθεί το γεφύρι;

α)Συμμετέχουν πολλοί μάστορες και μαθητάδες για να χτιστεί το γεφύρι.

β) Το γεφύρι γκρεμίζεται κάθε βράδυ παρά τη συμμετοχή τόσων μαστόρων.

Τι πρέπει να γίνει για να χτιστεί το γεφύρι;

Πρέπει να θυσιαστεί η γυναίκα του πρωτομάστορα δηλαδή να χτιστεί στα θεμέλια του γεφυριού.

Γιατί επιλέγεται η γυναίκα του πρωτομάστορα και όχι ένα ορφανό, ούτε ένας ξένος, ούτε ένας διαβάτης;

α)Δημιουργείται μεγαλύτερη ένταση και δραματικότητα στους θεατές και ακροατές.

β)Ο πρωτομάστορας ως υπεύθυνος του έργου θα πονέσει περισσότερο με τη θυσία αυτή και βρίσκεται μπροστά σε ένα δίλημμα: να θυσιάσει τη γυναίκα του και να στεριώσει το γεφύρι ή να αρνηθεί τη θυσία και να μη στεριώσει το γεφύρι.

Συγκρούεται το θέλω και το πρέπει.

Η επιθυμία και το συναίσθημα με τη λογική και το καθήκον.

Ποιος είναι ο ρόλος του πουλιού στο τραγούδι;

Πρώτα απ' όλα δίνει τη λύση στο αδιέξοδο για το στέριωμα του γεφυριού.

Στη συνέχεια γίνεται αγγελιοφόρος του μηνύματος του πρωτομάστορα στη γυναίκα του.

Ποια είναι τα συναισθήματα των πρωταγωνιστών;

Ο Πρωτομάστορας αρχικά βρίσκεται σε σύγχυση και θλίψη βλέποντας το γεφύρι να γκρεμίζεται.

Αισθάνεται ότι έχει ευθύνη απέναντι στους ανθρώπους να κατασκευάσει αυτό το γεφύρι.

Όταν ακούει τη λύση από το πουλί νιώθει απελπισία και απογοήτευση από τη μοίρα.

Η πίκρα του γίνεται μεγάλη όταν αντικρίζει την γυναίκα του.

Μπροστά στη μοίρα νιώθει υποταγή. Δεν μπορεί να αντισταθεί.

Η Λυγερή εμφανίζεται υπάκουη στο κάλεσμα του άντρα της και πρόσχαρη όταν φτάνει στο γεφύρι.

Πρόθυμη και γεμάτη αγάπη θέλει να πιάσει εκείνη το δαχτυλίδι που του έπεσε.

Φυσικά είναι τραγική γιατί δεν γνωρίζει τίποτα.

Όταν όμως καταλαβαίνει ότι κάτι δεν πάει καλά έχει αγωνία και την πιάνει πανικός.

Νιώθει πίκρα και αγανάκτηση για τη μοίρα της και καταφεύγει σε κατάρα.

Στο τέλος υπερισχύει η αγάπη για τον αδελφό της και αλλάζει την κατάρα.

👉Ακούστε: «Της Άρτας το γεφύρι» (Σκιάθου)

Δόμνα Σαμίου- Γιώργος Μπαγιώκης, χορωδία

👉Ακούστε:

«Το γεφύρι της Άρτας»

 Μουσική: Νίκος Παπακώστας και 

Ερμηνεία: Μαρία Σουλτάτου

Διεύθυνση ορχήστρας: Μαέστρος Μιχάλης Πατσέας

Ορχήστρα: Μεικτή και παιδική χορωδία του Ωδείου Κόνταλυ

Πηγές:

Του γιοφυριού της Άρτα

Ανάλυση του ποιήματος 

https://pixabay.com/el/images/search/%CE%B1%CE%B7%CE%B4%CF%8C%CE%BD%CE%B9/