Ελεύθεροι Πολιορκημένοι, Διονύσιος Σολωμός

 Έργο ζωής

Καλό μου ημερολόγιο,

Φέτος πραγματοποιήσαμε τον εορτασμό της 25ης Μαρτίου με τα παιδιά στην τάξη. Οργανώσαμε τη μικρή μας γιορτή και γιορτάσαμε την Επανάσταση του 1821.

Καταρχήν από τις προηγούμενες μέρες προσεγγίσαμε τα γεγονότα και περισσότερο προσπαθήσαμε να δούμε με άλλη ματιά τρία ποιήματα. 

Το πρώτο ποίημα, «Ο Θούριος» του Ρήγα Βελεστινλή αναφέρεται  στην προετοιμασία της Επανάστασης, το δεύτερο, «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι» αναφέρεται στο ιστορικό γεγονός της Πολιορκίας του Μεσολογγίου,  και το τρίτο ποίημα «Η Νίκη» αναφέρεται  στη νικηφόρα λήξη της επανάστασης. 

Η απαγγελία των ποιημάτων έγινε με τον τρόπο της αφήγησης σε κύκλο. 

Τα παιδιά αρχικά σχημάτισαν κύκλο. Έπειτα ένα ένα έμπαινε μέσα και έλεγε το μέρος που είχε πάρει στη διανομή. 

Όταν τελείωνε ένα ποίημα το  ακούγαμε μελοποιημένο με την απαραίτητη προσοχή και το σιγοτραγουδούσαμε.

Ο Θούριος του Ρήγα, παιδιά, αναλύθηκε σε προηγούμενη ανάρτηση.

👉Ας δούμε τώρα το ποίημα «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι».

Μεσολόγγι

Βρισκόμαστε στην άνοιξη του 1826. Οι Τούρκοι πολιορκούν το Μεσολόγγι για τρίτη φορά. 

Η πρώτη φορά ήταν το 1822. Οι Πολιορκημένοι κάτοικοι κατάφεραν τότε ν' αποκρούσουν την επίθεση. 

Το χειμώνα του 1825, με επικεφαλής των Τούρκων τον Κιουταχή, πραγματοποιούν  την δεύτερη πολιορκία η οποία κράτησε ένα χρόνο. Και αυτή τη φορά οι Τούρκοι δεν κατάφεραν να πάρουν την πόλη.

Τον Δεκέμβριο του 1825 ο Ιμπραήμ πολιορκεί για τρίτη φορά το Μεσολόγγι. Θέλει οπωσδήποτε να το καταλάβει. Γι' αυτό έφερε μεγάλα κανόνια, άνοιξε νέα χαρακώματα και με ελαφριά καράβια δυνάμωσε τον κλοιό από την πλευρά της λιμνοθάλασσας. Η κατάσταση στην πόλη είναι πολύ άσχημη.

Λόγω της πολιορκίας δεν μπορεί κανείς να πλησιάσει και να εφοδιάσει την πόλη με τρόφιμα. Οι κάτοικοι τρέφονται με αρμυρίκια της λιμνοθάλασσας, σκουλήκια, ποντίκια γάτες και σκύλους.

Όταν οι Πολιορκημένοι κατάλαβαν ότι δεν μπορούν να πάρουν από πουθενά βοήθεια, αποφάσισαν να κάνουν έξοδο μέσα από τα στρατεύματα του εχθρού.

Κατά την έξοδο δημιουργήθηκε πανικός, όταν κάποιοι φώναξαν «Οπίσω, οπίσω, μωρέ παιδιά», και οι Τούρκοι σκότωσαν τους περισσότερους κατοίκους και πήραν την πόλη. Σώθηκαν πολύ λίγοι και διέφυγαν στα γύρω βουνά.

Η Έξοδος του Μεσολογγίου 

Ελεύθεροι Πολιορκημένοι

Διονύσιος Σολωμός

(Απόσπασμα από το Β' σχεδίασμα. Το ποίημα έχει τρία σχεδιάσματα)

Άκρα του τάφου σιωπή στον κάμπο βασιλεύει·

λαλεί πουλί, παίρνει σπυρί, κι η μάνα το ζηλεύει.

Τα μάτια η πείνα εμαύρισε· στα μάτια η μάνα μνέει·

Στέκει ο Σουλιώτης ο καλός παράμερα και κλαίει:

«Έρμο τουφέκι σκοτεινό, τι σ' έχω γω στο χέρι;

οπού συ μού 'γινες βαρύ κι ο Αγαρηνός το ξέρει».

Ο Απρίλης με τον Έρωτα χορεύουν και γελούνε,

Κι όσ' άνθια βγαίνουν και καρποί τόσ' άρματα σε κλειούνε.

Λευκό βουνάκι πρόβατα κινούμενο βελάζει,

Και μες τη θάλασσα βαθιά ξαναπετιέται πάλι,

Κι ολόλευκο εσύσμιξε με τ' ουρανού τα κάλλη.

 

Και μες της λίμνης τα νερά, οπ' έφθασε μ' ασπούδα,

Έπαιξε με τον ίσκιο της γαλάζια πεταλούδα,

Που ευώδιασε τον ύπνο της μέσα στον άγριο κρίνο·

Το σκουληκάκι βρίσκεται σ' ώρα γλυκιά κι εκείνο.

Μάγεμα η φύσις κι όνειρο στην ομορφιά και χάρη.

Η μαύρη πέτρα ολόχρυση και το ξερό χορτάρι·

Με χίλιες βρύσες χύνεται, με χίλιες γλώσσες κραίνει·

«Όποιος πεθάνει σήμερα χίλιες φορές πεθαίνει».

Επεξεργασία

Κάποιες λέξεις παιδιά, τις συζητήσαμε και τις γράφω κι εδώ για να μπορείτε να τις βλέπετε.

Άγνωστες λέξεις:

άκρα: απόλυτη, νεκρική (σιωπή)

μνέει: (αρχ.μνέω, ορκίζομαι) ορκίζεται η μάνα στα μάτια, το πολυτιμότερο πράγμα του ανθρώπου, «στα μάτια του παιδιού μου» ή «στο φως μου»

Σουλιώτης: πολλοί Σουλιώτες ήταν κλεισμένοι στο Μεσολόγγι.

ο Αγαρηνός:(οι Αγαρηνοί) oνομασία των Αράβων, δηλαδή των Αιγυπτίων που πήραν μέρος στην δεύτερη πολιορκία του Μεσολογγίου.

βουνάκι:(πρόβατα) κοπαδάκι

ασπούδα: βιασύνη

κλειούνε: κλείνουν

εσύσμιξε: έσμιξε, ενώθηκε

κραίνει: μιλάει, φωνάζει

Ανάλυση

Ας δούμε τι είπαμε γι' αυτό το σπουδαίο έργο, έργο ζωής για τον Διονύσιο Σολωμό, τον ποιητή του εθνικού μας ύμνου.

Αυτό το απόσπασμα από το Σχεδίασμα Β', θα λέγαμε, παιδιά, ότι μπορούμε να το χωρίσουμε σε δύο μέρη.

Απόσπασμα 1 

Από «Άκρα του τάφου σιωπή...ως...κι ο Αγαρηνός το ξέρει».

Στον κάμπο επικρατεί νεκρική σιωπή. Παντού βασιλεύει η ερημιά και ο θάνατος.

Μόνο ένα πουλί κελαηδάει, γιατί έχει βρει έναν

σπόρο για να φάει. 

Η μάνα το ζηλεύει γιατί αυτό βρίσκει σπυρί για να ταΐσει τα μικρά του, ενώ εκείνη δεν  μπορεί να  βρει τίποτα για να ταΐσει τα δικά της παιδιά. 

Η μάνα όπως και οι υπόλοιποι Πολιορκημένοι, υποφέρουν πολύ από την πείνα και έχει αγωνία για το μέλλον. Τα μάτια τους έχουν μαυρίσει από την πείνα. Σ' αυτά, που είναι το πολυτιμότερο πράγμα του ανθρώπου, ορκίζεται(μνέει) η μάνα.

Στη συνέχεια βλέπουμε τον Σουλιώτη να κάθεται

πιο πέρα και να ομολογεί ότι βρίσκεται στην χειρότερη κατάσταση που μπορεί να βρεθεί ένας αγωνιστής. Το λέει αυτό γιατί κι αυτός είναι εξαντλημένος από την πείνα και δεν μπορεί να σηκώσει με το χέρι του ένα μικρό βάρος, όπως είναι το όπλο του.

Απευθύνεται στο όπλο του και του εκφράζει την αδυναμία του. Η πείνα τού έχει πάρει όλες τις δυνάμεις του και το όπλο τού είναι άχρηστο.

Το χειρότερο όμως, που τον ενοχλεί πολύ, είναι ότι ο εχθρός γνωρίζει την αδυναμία του. 

Απόσπασμα 2

Από «Ο Απρίλης με τον Έρωτα...ως ...πεθαίνει».

Μια μεγάλη αντίθεση υπάρχει με το Απόσπασμα 1.

Εδώ παρουσιάζεται η φύση στην ομορφιά της, την άνοιξη. Μπροστά σ' αυτό το μάγεμα της φύσης που όλα ανανεώνονται και υπάρχει παντού ομορφιά χαρά και κέφι, η αγάπη των Πολιορκημένων για τη  ζωή γίνεται μεγαλύτερη. Ο θάνατος είναι βαρύς και ασήκωτος.

Οι Πολιορκημένοι αισθάνονται απελπισία και βαθιά λύπη ακόμη περισσότερο, όταν βλέπουν γύρω τους τη φύση στολισμένη.

Ο θάνατος πολλαπλασιάζεται σε μια τέτοια εποχή και είναι σαν να πεθαίνει κάποιος όχι μία, αλλά χίλιες φορές.

Η ψυχή τους τρέμει που παρασύρεται από αυτή την ομορφιά και τη γλύκα της ζωής, με κίνδυνο να ξεχάσουν το χρέος τους προς την πατρίδα, να πολεμήσουν για την ελευθερία από τη σκλαβιά.

Βρίσκονται μπροστά σε ένα μεγάλο δίλημμα και σε μια δοκιμασία του εαυτού τους μεγαλύτερη από την πείνα κι από τον φόβο:

ΘΥΣΙΑ της ζωής τους για το ΧΡΕΟΣ στην πατρίδα 

ή να απολαύσουν τη ζωή τους εγκαταλείποντας τον αγώνα;

Γιατί Ελεύθεροι Πολιορκημένοι;

Ο άνθρωπος ακόμη κι αν του στερήσουν τα πάντα, έχει κάτι απόλυτα δικό του: την ψυχή του και τη θέλησή του που ξεπηδάει απ' αυτήν. Όσο η ψυχή παλεύει για κάτι υψηλό, σπουδαίο, μένει ελεύθερη.

Έτσι οι Μεσολογγίτες αν και ήταν πραγματικά Πολιορκημένοι από τους Τούρκους παρέμειναν ψυχικά- εσωτερικά ελεύθεροι.

Το Σχεδίασμα Β' παιδιά, έχει πολλές εικόνες.

O ποιητής τις χρησιμοποιεί και πραγματοποιεί την πρόθεσή του, να παρουσιάζει όλα τα στοιχεία της φύσης να πολιορκούν την ανθρώπινη ψυχή και να την προκαλούν να απολαύσει την ομορφιά της άνοιξης, εγκαταλείποντας τον αγώνα.

Το απόσπασμα 1 

• Η εικόνα του πουλιού με το σπυρί.
• Η εικόνα της μάνας με μαυρισμένα μάτια.
• Η εικόνα του Σουλιώτη που κάθεται και μιλάει στο τουφέκι του.

Δραστηριότητες

🌺Εσείς, παιδιά, ποιες εικόνες εντοπίζεται στο Απόσπασμα 2;

🌺Ποια είναι τα στοιχεία της φύσης (έμψυχα και άψυχα) που συμμετέχουν σ' αυτή τη χαρά και την ευδαιμονία της άνοιξης;

🌺O ποιητής πώς τοποθετεί τα ζωντανά πλάσματα της φύσης, με ποια σειρά;

🌺Μπορείτε να ζωγραφίσετε μια εικόνα από το ποίημα που σας κάνει μεγαλύτερη εντύπωση.

👉Ακούστε το ποίημα μελοποιημένο από τον Γιάννη Μαρκόπουλο. 

Τραγουδάει ο Νίκος Ξυλούρης.